Blindness (2008) (18 στα 20)

Julianne, ζεις, εσύ μας οδηγείς!

Υπόθεση
Σε μια ανώνυμη μεγαλούπολη ξεσπά επιδημία τυφλότητας. Τα θύματα πολλαπλασιάζονται ραγδαία και τελικά εγκλείονται σε ένα είδος στρατοπέδου συγκέντρωσης. Μόνη που βλέπει είναι η γυναίκα ενός τυφλωθέντος γιατρού που θέλει να τον ακολουθήσει στη νέα του μοίρα.

Σχόλιο
H ιστορία είναι αλληγορία, μόνο που δεν κατάλαβα ακριβώς για ποιο πράγμα. Και ίσως και να είναι καλύτερα που δεν κατάλαβα, γιατί νομίζω ότι σε αυτές τις περιπτώσεις το σημαντικό δεν είναι η σύλληψη του συμβολιζομένου, αλλά κατά πόσο ο δημιουργός πετυχαίνει να φτιάξει έναν πειστικό δικό του κόσμο και ο δέκτης να συντονιστεί με αυτόν. Όπως και νά ‘χει, η ιστορία αποτελεί μια (κατά τη γνώμη μου) πιστή υπαρξιακή απόδοση της ανθρώπινης κατάστασης. Μια ανθρωπότητα τυφλή, αποπροσανατολισμένη, έρμαιο, να ψάχνει στα σκοτάδια. Μια τυφλότητα μεταδοτική, μολυσματική. Και μόνο αντίδοτο η διόραση της αγάπης.

"Στοιχοιθείτε!".

Προσοχή: Η ανάλυση υπαινίσσεται και προϊδεάζει για στοιχεία της πλοκής, αλλά χωρίς να τα αναφέρει ρητά.


Το ξαναστήσιμο μιας κοινωνίας εκ του μηδενός. Ασθενικοί θεσμοί. Η επικράτηση του ισχυροτέρου, ή μάλλον αυτού που τυχαίνει να είναι ισχυρότερος για λόγους τυχαίους, αλλά κυρίως είναι θρασύτερος. Αλλά βλέπουμε και μπόλικη ανθρωπιά. Κι αυτό για μένα είναι η κυρίως αξία της ταινίας. Δεν βλέπουμε ένα νέο Dogville, δεν βλέπουμε άλλο ένα μίζερο σχόλιο στην ανθρώπινη φύση à la Lars von Trier. Η επιτυχία των Saramago/ Meirelles είναι ότι μας δείχνουν όλη την πολυδιάστατη γκάμα του ανθρώπου, από τον ανθρώπειο τρόπο (κατά Θουκυδίδην) ως την ανθρωπιά. Την συντροφικότητα, την συμπάθεια, που είναι ίσως κι αυτές εγγενείς στην ανθρώπινη φύση. Ναι, η ανθρώπινη κατάσταση είναι τέτοια, που κατά κανόνα επικρατεί ο πιο αδίστακτος και εγκληματικός. Αλλά αυτό δεν αποτρέπει, αλλά μάλλον υποδαυλίζει εστίες ανθρωπιάς και αγάπης μεταξύ των εκόντων και ακόντων θυμάτων. Και μια γυναίκα που αναλαμβάνει το δράμα ενός νέου Χριστού, και συγκαταβαίνει. (Είναι χαρακτηριστική η προσκόλληση στον Χριστιανισμό που εμφανίζουν ακόμη και οι δηλωσίες άθεοι από αυτές τις λατινογενείς χώρες, λ.χ. Πορτογαλία, Βραζιλία, Ισπανία, όπως ο Saramago, o Buñuel κ.ά., το έργο τους πραγματικά στοιχειώνεται από τα χριστιανικά σύμβολα). Η οποία, ωστόσο, δεν είναι αναμάρτητη, ούτε αμώμητη, αλλά το σωτηριώδες έργο της πρέπει να περάσει μέσα και από το λέρωμα, και μάλιστα από τον μεγαλύτερο εξευτελισμό και την χειρότερη ενοχή. Μια αγάπη που αναγκάζεται να γίνει αμοραλιστική, ή επέκεινα της ηθικής, ή έστω να συνδιαλλαγεί με το κακό, γιατί δεν γίνεται αλλιώς. (Ναι, σ’ αυτό η ιστορία θυμίζει λίγο Von Trier, αλλά δεν γίνεται μίζερη, ούτε έχει τα άγρια προτεσταντικά βίτσια του τελευταίου). Μια αγάπη που αναγκάζεται να περιοριστεί στους «δικούς μας», να απωλέσει την καθολικότητά της, πάλι γιατί δεν γίνεται αλλιώς. Μια γυναίκα που διστάζει να διεκδικήσει την ηγετική θέση που της αναλογεί, αλλά εν τέλει πρέπει να λογαριάσει και για τον φλούφλη άντρα της. Η αρχηγία της αγάπης, μια ηγεσία ήπια μιας πράου ταγού. Μια ιστορία, κατά τη γνώμη μου πολύ ρεαλιστική, ακριβώς επειδή είναι πολυδιάστατη: Είναι μια ισχυρή τραγωδία, αλλά χωρίς μονοδύναμο πεσιμισμό και μιζέρια.

Ραντεβού στα τυφλά με την Alice Braga!

Η ταινία επιβεβαίωσε την μεγάλη μου αγάπη για τον Meirelles, που τον θεωρώ ως έναν από τους τέσσερεις- πέντε σημαντικότερους εν ενεργείᾳ σκηνοθέτες. Νομίζω ότι έμεινε απόλυτα πιστός στο μυθιστόρημα του Saramago. (Αν μπορούσε, βέβαια, ας έκανε κι αλλιώς, -έφτυσε αίμα για να πάρει τα δικαιώματα από τον Πορτογάλο συγγραφέα). Πολύ καλή δραματουργία, μουσική, ρυθμός. Πραγματικά θα επιθυμούσα να είχε λάβει περισσότερα εύσημα και επιβράβευση ο Meirelles από την ελληνική και διεθνή κριτική! Το μυθιστόρημα του Saramago είναι γραμμένο με την πολύ ιδιαίτερη αφηγηματική τεχνική του Πορτογάλου, λ.χ. με ελάχιστα ή καθόλου σημεία στίξης, χωρίς κύρια ονόματα κ.ά. Και ο Meirelles κατορθώνει να στρώσει αυτήν την δυσαφομοίωτη αφήγηση σε μια ευπαρακολούθητη ταινία, τουλάχιστον ως προς την κατανόησή της, και κατά τη γνώμη μου πιστή προς το μυθιστόρημα. Προσωπικά, στην ανάγνωση του μυθιστορήματος είχα χάσει πολλές φορές την μπάλα, και θαρρώ ότι η ταινία όχι μόνο δεν πρόδωσε τα βασικά νοήματα του Saramago, αλλά και με βοήθησε να τα καταλάβω καλύτερα. (Σημειωτέον: Ο Saramago έχει γράψει και σίκουελ στο Περί Τυφλότητας, το Περί Όρασης,- έμπαινε Meirelles!). Αν έπασχε κάπου η ταινία, νομίζω ότι είναι μάλλον στις ερμηνείες. Και προσωπικά δεν ενθουσιάστηκα με την Julianne Moore, που συνήθως αποσπά διθυράμβους, αλλά μου φαίνεται μονοδιάστατη ρολίστας, και λίγο ξεθυμασμένη Αμερικάνα housewife, με λίγα λόγια όχι ο αγαπημένος μου τύπος. Νομίζω ότι εδώ έμοιαζε λίγο υπερβολικά χαπακωμένη σε σχέση με το τι απαιτούσε ο ρόλος.

Μια τελευταία παρατήρηση περί πρωτοτυπίας. Ναι, έχουμε ξαναδεί πολλές φορές παρόμοιες ιστορίες. Μου έρχονται κατά νου ο «Άρχοντας των Μυγών» του Golding, ο «Ρινόκερως» του Ionesko, η «Πανούκλα» του Camus, το «Dogville» του von Trier, ο "Οιδίπους Τύραννος" του Σοφοκλέους και πολλά άλλα, αλλά ωστόσο η νέα αυτή διαπραγμάτευση δικαιώνεται κυρίως για την σημασία που δίνει στην ανθρωπιά και την αγάπη…

Στις τυφλές βασιλεύει ο μονόφθαλμος?