24/10/08

Ανάμεσα στους Τοίχους (2008) (17 στα 20)

"Πάμε άλλη μία την Υποτακτική Αορίστου"...

Yπόθεση

Ο François Bégaudeau, συγγραφέας και καθηγητής, παίζει τον εαυτό του, ως καθηγητή μιας πολυφυλετικής τάξης Γυμνασίου σε μια κάπως σκληροτράχηλη συνοικία του Παρισιού.

Σχόλιο

Η πολύ μεγάλη αξία της ταινίας είναι η ειλικρίνειά της. Απ’ όσο είδα, η ταινία δεν ήθελε να περάσει κάποιο προκαθορισμένο μήνυμα ή ηθικό δίδαγμα, οπότε παρά την μπόλικη διδασκαλία δεν υπήρχε καθόλου διδακτισμός. Κινηματογραφείται από τον Laurent Cantet σε ένα πολύ ρεαλιστικό πλαίσιο, σε μια πραγματική τάξη με πραγματικούς μαθητές, και με τρόπους που μου θύμισαν «Δόγμα». Ο θεατής είναι σαν να βρίσκεται σε μια παιδαγωγική άσκηση, όπου παρακολουθεί την παιδαγωγική διαδικασία σε μία τάξη. Και ο François Bégaudeau μας διηγείται έτσι τους καημούς του: Όχι μόνο τις νίκες του, αλλά και τις ήττες του!

Έχει κάποια χαρακτηριστικά good guy ο καθηγητής. Είναι όπως τον θέλουν τα εγχειρίδια νεωτερικής Παιδαγωγικής. Αντιαυταρχικός, διαλογικός, σωκρατικός. Αλλά η ταινία δείχνει και τα τρωτά του. Ελαφρώς υστερικός, πολλές φορές λίγο ολοκληρωτικός. Τελικά, είναι ένας Σωκράτης που δεν εκμαιεύει μόνο, αλλά και εκμαιεύεται αυτός από τους μαθητές του. Και τι εκμαιεύουν οι μαθητές?



Ας πούμε, ότι στην πολυφυλετική πραγματικότητα της τάξης τελικά μάλλον δεν αρκεί να έχεις την τέλεια κατοχή της by the book συμπεριφοράς, όπως την επιτάσσουν τα παιδαγωγικά εγχειρίδια. Πολλές φορές ο Bégaudeau εκπλήσσεται: Λ.χ. τους βάζει παράδειγμα Γραμματικής με κάποιο δυτικό όνομα («Bill»), και οι μαθητές απορούν: «Μα καλά, γιατί δεν έχουν κανονικά ονόματα τα παραδείγματά σας?». «-Bill δεν είναι εντάξει? Ποια είναι τα κανονικά ονόματα, δηλαδή?» «Μα, Rashid, Zinedine, Aisha κ.ο.κ.». Ή μετά τους μαθαίνει την Υποτακτική («subjonctif») Αορίστου, που δεν χρησιμοποιείται πλέον στον προφορικό λόγο, και καταλαβαίνει ότι τα παιδιά κάποιον που μιλάει έτσι θα τον θεωρούσαν ψώνιο…

Οι μαθητές, ως αντίστροφοι Σωκράτες, συχνά του εκμαιεύουν και πολύ άσχημες αντιδράσεις, που μερικές φορές υπερβαίνουν ανεξέλεγκτα το pedagogically correct. Τελικά, νομίζω ότι η ταινία απασχολείται πολύ με κάποιον αρνητισμό των παιδιών, που προέρχονται από μη γαλλικές/δυτικές πολιτισμικές παραδόσεις, και δεν θεωρούν αυτονόητο ότι οφείλουν να αφομοιώσουν τις αξίες που τους προβάλλει το σχολείο. Βλέπουν το σχολείο ως ξένο από την ζωή τους, και πιθανόν καταπιεστικό. Θα τολμούσα να χαρακτηρίσω την κατάσταση ως εσωτερική αποικιοκρατία. Δηλαδή, όπως κάποτε είχαν πάει δάσκαλοι, ιεραπόστολοι κ.ο.ό. να «εκπολιτίσουν» τους παππούδες αυτών των παιδιών λ.χ. στην Αφρική, ή την Ασία, παρόμοια τώρα οι μαθητές αυτοί βρίσκονται ως μετανάστες πρώτης ή νιοστής γενιάς στην μητρόπολη και πάλι δεν μπορείς να τους βγάλεις από το μυαλό ότι κάποιος προσπαθεί να τους εκπαιδεύσει σε ξένες αξίες με τρόπο ιμπεριαλιστικό. (Ακόμη και οι καθηγητές στην συνέλευσή τους, σαν να μου φαίνεται ότι φέρνουν σε μια ομάδα ιεραποστόλων που συζητά μεταξύ της τι τακτική θα ακολουθήσει με τους ιθαγενείς).

Αυτό ίσως γίνεται ακόμη πιο παράδοξο, όταν σε τέτοιες αξίες περιλαμβάνεται η (παιδαγωγική) «δημοκρατικότητα», η «συμμετοχικότητα», η «αξιοπρέπεια» κ.τ.ό. Τότε ο κατά τεκμήριο καλοπροαίρετος καθηγητής δέχεται την πικρία ενός στείρου αρνητισμού. Κάπου υφέρπει μια πρωταρχική έλλειψη εμπιστοσύνης που υπονομεύει τον παιδαγωγικό διάλογο. Κάπου το σχολείο ως «μικρογραφία της κοινωνίας», φέρνει στο νου κοινωνίες, όπου οι δημοκρατικοί θεσμοί υπάρχουν, αλλά κάπου δεν μπορούν να λειτουργήσουν σωστά, λόγῳ της διαφορετικότητας των εθνών και πολιτισμών και της αμοιβαίας καχυποψίας τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η συνέλευση καθηγητών, όπου συμμετέχουν αντιπρόσωποι των μαθητών, και πώς αυτό καταλήγει σε παρωδία με ευθύνη μάλλον και των δύο πλευρών.



Η ταινία δεν δίνει έτοιμη απάντηση, αυτό είναι η ωριμότητά της. Νομίζω ότι δείχνει έναν καθηγητή που τελικά εμπλουτίζεται από την φρεσκάδα και αυθορμησία των μαθητών του. Όπως και οι μαθητές πλουτίζουν από την καλή του προαίρεση και την δύναμή του παρά τα όποια ναυάγια.

Θα προσέθετα ότι είδα στην ταινία και έναν ολοκληρωτισμό του δυτικού πολιτισμού. Ναι, δημοκρατία, διαλογικότητα, αλλά μπροστά σε ορισμένους κανονισμούς υπάρχει μια επιβολή «πειθαρχίας» που ορισμένες φορές λαμβάνει διαστάσεις απάνθρωπες. Προκειμένου να τηρηθούν ορισμένες αρχές προτιμάται η εξουθένωση ανθρώπων. Βλέποντας την ταινία, παρά το δεδομένο και άπιαστο (κατά την γνώμη μου) μεγαλείο της γαλλικής εκπαίδευσης, μερικές φορές νοστάλγησα τον χαβαλέ του ελληνικού σχολείου (με όλα τα κακά του).

Παραδείγματα από την ταινία τακτικών που δεν μου άρεσαν: Να πρέπει η μαθήτρια να ζητήσει συγγνώμη με τέτοιο κάπως εξευτελιστικό τρόπο και να την εννοεί. Πολύ ολοκληρωτικό. Όλος ο τρόπος αντιμετώπισης του Σουλεϊμάν. Ακόμη, και το να πρέπει να παρουσιάζεις συνέχεια τον εαυτό σου. Και αυτό ολίγον ολοκληρωτικό. Το πόσο μεγάλη σημασία αποδιδόταν (με επιβολή ποινών) στο να μιλάς προς τον καθηγητή στον πληθυντικό, ενώ αυτός μπορεί να χρησιμοποιεί ενικό προς εσένα. Γιατί αυτή η μονομέρεια? Αλλά κυρίως ότι ήταν αδιανόητο να γίνει οποιοδήποτε πισωγύρισμα ή εξαίρεση σε θέματα πειθαρχίας και αρχών. Είχες κάπως την αίσθηση ότι με δεδομένη πάντα την δημοκρατικότητα και διαλογικότητα των σχολικών θεσμών, άμα δεν ακολουθούσες κάποιους κανόνες ήταν ικανοί να επιμένουν μέχρι να σε λιώσουνε. Κάπου συνέπασχα πλήρως με τον αρνητισμό των παιδιών. Ή είμαι υπερευαίσθητος…

6 σχόλια:

kioy είπε...

Είπα να έρθω εδώ να πιούμε καφέ σε άλλο μέρος!

Πολύ ωραία τα λες...
Νομίζω για την ανεπάρκεια των δημοκρατικών θεσμών. Είναι ευνόητο ότι οι καθηγητές δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για τους μαθητές που εξουσιάζουν αλλά και το περιβάλλον τους.
Χαρισμάτικό τέχνασμα που η μητέρα του
Σουλειμάν, δε μιλάει Γαλλικά. Οι καθηγητές δε μπορούν να την αντιληφθούν όπως στην ουσία και κανένα παιδί. Τα πάντα τα μαθαίνουν απο δεύτερο χέρι. (Όπως πχ την κατάσταση Σουλειμάν). Εκπληκτικό τέχνασμα και η σκηνή με την κάλπη. όπου έχουμε χαρακτηριστικά ανώνυμη ψηφοφορία. Επίσης σπουδαίο το κείσιμο με την Πολιτεία του Πλάτωνα. Που έρχεται να τονίσει πως
οι καθηγητές την παραμικρή συναίσθηση δεν έχουν για αυτό πυο κάνουν.
Ο αρνητισμός των παιδιών είναι δεδομένος. Και επιφέρει ένα σωρό αναταρράξεις.
Νομίζω βασικές μομφές ρίχνονται και στο εκπαιδευτικό σύστημα αυτό καθέ αυτό. Όλες οι συνελεύσεις-συγκεντρώσεις είναι χαρακτηριστικό παραδειγμα. Με περιοριστικούς κανόνες, για τους τύπους και μόνο. Ενώ το αποκορύφωμα έρχεται με το φινάλε, όπου το σχολείο είναι ένα κέντρο μετάδοσης λεπτογνώσεων. Που επιβραβεύει τους μαθητές χωρίς προβλήματα και ανυσυχίες(ο υπερρβολικά ουδέτερος Κινέζος) και απορρίπτει τους διαφορετικους που έχουν προβληματισμούς και ανησυχίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι όλοι οι προβληματικοί μαθητές έχουν προηγμένες ανηστχίες και ανάγκη για υποστήριξη και καθοδήγηση που το σχολείο αδυνατεί να δόσει!

Και κάπου εκεί, ανάμεσα, ο καθηγητής. Προσπαθώντας να είναι ο ορθός, αλλά και φυλακισμένος και ο ίδιος μέσα σε αυτό το κανονιστικό εκπαιδευτικό σύστημα...
Ναι το ξέρω μου παραβγήκαν! Αλλά μόλιςεπέστρεψα από τη δεύτερη θέαση του και παρά ήταν νωπά!

lafkadio είπε...

Be my guest!
Ναι, συμφωνώ με αυτά που λες. Η σκηνή με την μητέρα του Σουλεϊμάν ήταν πολύ δυνατή!
Στο μεταξύ, δεν αντιλήφθηκα να καταθέτει κάπου η ταινία πρόταση για διέξοδο από αυτά τα προβλήματα (βέβαια, αν το έκανε μπορεί να έχανε και την ωριμότητά της, να γινόταν σαν Έκθεση Ιδεών). Μένει σε ένα διαπιστωτικό επίπεδο, (που και αυτό βέβαια είναι πολύ σημαντικό, γιατί συνήθως αναλωνόμαστε σε θριαμβολογίες για την νεωτερική Παιδαγωγική, ενώ το συγκεκριμένο θέμα της πολυφυλετικότητας σπάνια θίγεται σε τέτοιο βάθος).

ΥΓ. Μην ανησυχείς για την έκταση, είμαι fan των "σεντονιών", και σκέφτομαι να ιδρύσω μια νέα σέκτα, την Εκκλησία της Σεντονολογίας...

zamuc είπε...

Μόλις είδα το 17 στα 20 νόμιζα ότι ήταν ειδική βαθμολογία για αυτή την ταινία επειδή σχετίζεται με σχολείο. Τελικά ανακάλυψα ότι όλες τις βαθμολογείς όλες στα 20 :)
Χάρηκα για το βαθμο του Paranoid Park που πήρε το μάτι κατεβάζοντας την μπάρα. Φυσικά και θα διαβάσω και τα κείμενα, σιγά σιγά όμως γιατί είναι και μεγαλούτσικα...

lafkadio είπε...

Χα χα, ναι, φαίνεται ότι έχω κάποιο απωθημένο με το σχολείο, δεν ξέρω, ίσως και με την Έκθεση Ιδεών. Μάλλον έτσι εξηγείται ότι βαθμολογώ στα 20, κάπως πιο ερασιτεχνικά, κι όχι με τις επαγγελματικές κλίμακες των 10 ή των 5. Ίσως κι η έκταση των κειμένων που λες, να είναι κατάλοιπο από την Έκθεση Ιδεών. Δεν ξέρω τι απωθημένο τραβάω.
Πάντως, take your time! Δεν μας βιάζει κανείς...

ΥΓ. Θέλω να συσπειρώσω τους οπαδούς του Paranoid Park, αυτής της παρεξηγημένης ταινίας. Είσαι μέσα?

zamuc είπε...

Δηλαδή εκτός από την Εκκλησία της Σεντονολογίας θα κάνεις και Para(noid)θρησκευτικό πάρκο;

lafkadio είπε...

Κοίτα, για μεν την Εκκλησία της Σεντονολογίας, το σύμβολο του ανήκειν είναι εμφανές: Κάθε φορά που σου ζητάνε να σχολιάσεις, εσύ αντ' αυτού να απλώνεις σεντόνι. Οπότε δεν χρειάζονται ούτε μασονικοί χαιρετισμοί, ούτε άλλα τέτοια...

Για το Para(noid)-θρησκευτικό θεματικό πάρκο, δεν έχω σχηματισμένη ιδέα. Απλώς, ενώ οι κριτικοί έθαψαν την ταινία, βλέπω ότι εδώ κι ένα χρόνο που μιλάω και γράφω με ενθουσιασμό γι'αυτήν, είμαστε πολλοί οι ομοϊδεάτες που μας άρεσε. Πρέπει, λοιπόν, κάτι να κάνουμε! Δεν μπορούν να μας θάβουν έτσι την αγαπημένη ταινία χωρίς να υφίστανται συνέπειες! Δεν ξέρω, να μαζέψουμε υπογραφές, να επιδώσουμε ένα κατηγορητήριο, κάτι... Ως προς το θετικό σκέλος, ένα θεματικό πάρκο θα ήταν καλή ιδέα. Γενικά, είμαι υπέρ του να δημιουργούνται οπουδήποτε οποιοιδήποτε χώροι αιθεροβασίας, ουτοπίας και απόδρασης, και συγκαταλέγω και τα blogs μεταξύ τους...