Quantum of Solace (2008) (18 στα 20)

Ο James Bond αντιμέτωπος με την σκιά του..

Από το Casino Royale είχαμε προειδοποιηθεί για το τι πρέπει να περιμένουμε. Ο νέος Bond πλασμένος από τον Craig είναι ένας τύπος που το πάει μέχρι τα άκρα. Δεν είναι ο σουβλάκι κομπλέ με λίγο απ'όλα Brosnan. Είναι ένας τύπος με ασυμβίβαστο πείσμα και τσαγανό, που θα κυνηγήσει τον κακό έως εσχάτων με όση κωλοπηλάλα χρειαστεί, εν ανάγκηι θυσιάζοντας όχι μόνο το shaken not stirred martini, αλλά και το χιούμορ, και το φλέγμα, ακόμη και το σεξ! Ναι, ο νέος Bond δέρνει πολύ και γαμεί σπάνια! Έχει μια ακραία έως κωμική αίσθηση επαγγελματικής ευθύνης: Θα τον σκοτώσει τον κακό, ακόμη κι αν χρειαστεί να κάνει ζογκλερικές ματριξιές (και δη όχι σε εικονικό κόσμο) σε οποιαδήποτε κτήρια, σε οποιοδήποτε χρόνο απαιτηθεί. Αυτό του αφαιρεί την χαλαρότητα ενός Connery, ή ενός Moore, την "ανειμένην δίαιταν" (κατά Θουκυδίδην). Ίσως έτσι να χάνει κάτι από τα ουσιώδη ενός Bond, αλλά κερδίζει σε μια σκληρότητα, που μετά την χλιαρότητα του Brosnan χρειαζόταν. O Craig είναι κατά μια δόση παραπάνω ένας σκληροτράχηλος action hero κατά τα αμερικανικά πρότυπα, ο οποίος θα χτυπηθεί, θα αιμορραγήσει, θα ιδρώσει (και ματώσει) την φανέλα. Δεν βασίζεται καθόλου σε gadgets και εύκολα κόλπα (παρά μόνο στα αυτονόητα και στα ζητούμενα από τις γνωστές απαιτήσεις γκρίζας διαφήμισης). Είναι ένας πιο ρεαλιστικός Bond χωρίς Q και τις σουρεαλιστικές διαθέσεις που είδαμε σε ένα Moonraker ή σ' ένα Die Another Day με διαστημόπλοια, αόρατα αυτοκίνητα κτλ. Όχι, ο Craig χρησιμοποιεί πολύ τα χέρια και τα πόδια του. Ωστόσο, δεν χάνει τον κοσμοπολιτισμό και το σικάτο στυλ, χάνει απλώς την χαλαρότητα. Είναι ένας σκληρός στυλάτος κοσμοπολίτης.

Από το Casino Royale μπήκαμε στον προβληματισμό του prequel. Γνωρίσαμε τον πρώιμο Bond, όταν ήταν άπειρος, παρορμητικός, με διλήμματα και με έναν έρωτα για τον οποίο θα θυσιαζόταν. Υποτίθεται ότι στην Craig σειρά θα γνωρίσουμε αυτήν την εξέλιξη. Το ιδιάζον του Quantum of Solace είναι ότι τον βλέπουμε να απαρνείται ακόμη και την σεξουαλική θήρευση, όντας ίσως υπό την επήρεια του χαμού της αγαπημένης Vesper (Casino Royale). Πράγματι πρόκειται για ένα βαρύ πλήγμα, που θίγει ενδεχομένως τα ουσιώδη του Bond. Αλλά τι να κάνουμε? Μια σειρά που φιλοδοξεί να συνεχίσει πέρα από τις είκοσι ταινίες δεν αρκεί να θυσιάσει το μαρτίνι, πρέπει να θυσιάσει πολύ περισσότερα. Μένει να δούμε αν στην μελλοντική Craig σειρά θα έχουμε μια προσπάθεια σκιαγράφησης μιας ψυχολογικής εξέλιξης του Bond ως εραστή. Πάντως ο έρωτας και η ανασφάλεια του πάνε πολύ του Craig παρά την σκληρότητά του, ή ίσως εξαιτίας της! Ξεχάστε την ανεμελιά και τις ελαφρές καρδιές των προηγουμένων! Ο Craig τα παίρνει όλα πολύ στα σοβαρά! Και τον βρίσκω ως ένα υπέροχο ερωτικό ον που στέκεται εξαιρετικά δίπλα και στην Eva Green και την Olga Kurylenko. Η τελευταία έχει στο Quantum of Solace κάτι από την αφέλεια ενός pin-up girl των '60ς, λόγωι της αφελούς κόμμωσης, του αστεία απλοϊκού ύφους... Με αυτή την έννοια είναι ένα κλασικό Bond-girl. Όμως, η σπάνια γοητεία της και κυρίως το γεγονός ότι ο Craig δεν την καταναλώνει, αλλά στέκεται δίπλα της αδελφικά σχεδόν (σαν ένας Ορέστης δίπλα σε μια Ηλέκτρα), ή με τον άπιαστο ερωτισμό μιας αδελφικής σχέσης, υποδαυλίζουν την επιθυμία και την εξαίρουν σε ένα Bond-girl που αξίζει να μείνει στην ιστορία.

Olga Kurylenko: Το Bond-girl που ο James της έδωσε τα παπούτσια στο χέρι!

Συνολικά, η αποτίμησή μου είναι ότι χάρη στον σεναριογράφο Haggis, που τόλμησε πολύ πιο βαθιές επανατοποθετήσεις του ήρωα από ό,τι τα εφεκτικά ημίμετρα της σειράς Brosnan, και στον Craig, ο Bond είναι ένας updated good guy. Ναι, δεν μπορούμε άλλο να βλέπουμε έναν good guy να καταναλώνει γυναίκες με ανέφελη χαλαρότητα, ούτε να υπερασπίζεται τα δίκαια της Αγγλίας και των ΗΠΑ σε όλον τον κόσμο. Δεν υπάρχει πια το σιδηρούν παραπέτασμα για να δικαιολογεί τις καφρίλες του Bond. Κι έρχομαι σε αυτό το θέμα. Μοιάζει απίστευτο, αλλά ο σεναριογράφος του νέου Bond είναι ο σκηνοθέτης/συγγραφέας της "Κοιλάδας του Ελά" και του "Crash". Και μάλιστα μεταφέρει και στον James Bond κάτι από τον πλανητικό προβληματισμό του.

Τίθεται, για όσους μόνο έχουν δει την ταινία, αυτό το ζήτημα. Ήτοι, πόσο good guy είναι ο Bond του QoS?

προειδοποίηση spoiler, αποκαλύπτονται στοιχεία της πλοκής

Η δράση εκτυλίσσεται στην Βολιβία. Ξέρουμε (ασχέτως ταινίας) ότι στην Βολιβία αυτή την στιγμή Πρόεδρος είναι ο Evo Morales, που είναι ο πρώτος ιθαγενής ηγέτης της χώρας από το 1530 και μετά. Ένας σοσιαλιστής ηγέτης που έχει χαλάσει τη σούπα σε πολλά μεγάλα συμφέροντα. Και ξέρουμε ότι ετοιμάζεται αμερικανοκίνητο αντάρτικο για την ανατροπή του, ένεκα του οποίου ο Μοράλες έδιωξε τον Αμερικανό πρέσβη από την Βολιβία, ακολουθούμενος από τον Τσάβες της Βενεζουέλας. Σε μια στιγμή μάλιστα, που γίνονται κοινά γυμνάσια Ρωσίας και Βενεζουέλας. Και ποιοι είναι οι bad guys εχθροί του Bond στην ταινία? Επίδοξοι πραξικοπηματίες που θέλουν να ανατρέψουν τον ηγέτη της Βολιβίας, βοηθούμενοι από τους Αμερικανούς! Μήπως πρέπει να τσιμπηθούμε αν βλέπουμε όνειρο? James Bond βλέπουμε ή Syriana? Τι διάολο, εζήλωσαν την δόξα του Clooney?

"Και σού 'χα πει να μην βάλεις τακούνια!"...

Βέβαια, υπάρχει ο αντίλογος. Η ταινία διαδραματίζεται σε έναν ακαθόριστο ουτοπικό χρόνο, αφού ως prequel θα έπρεπε κανονικά να συμβαίνει στα 1960ς ή και πιο πριν, πλην η τεχνολογία είναι της εποχής μας και ακόμη πιο προηγμένη. Οπότε δεν εξυπακούεται ότι βρισκόμαστε στην Βολιβία του Μοράλες. Δεύτερον, το βολιβιανό καθεστώς παρουσιάζεται μάλλον ως δικτατορικό, ενώ ο Μοράλες είναι δημοκρατικά εκλεγμένος. Αναπαράγονται στερεότυπα για μια άκρως διεφθαρμένη βολιβιανή κοινωνία από φτωχούς και πρωτόγονους που θα κάνουν τα πάντα για μια χούφτα Ευρώ (όχι δολλάρια πλέον!). Επίσης, αναπαράγονται στερεότυπα για τον κακό πατέρα της μιγάδας Ρωσιδο-βολιβιανής Camille (Κυριλένκο), που ήταν στέλεχος μιας βίαιης δικτατορίας, έχοντας σχέσεις με Ρώσους, αλλά και πιο ειδικά με μια όμορφη Ρωσίδα χορεύτρια (άλλο στερεότυπο). Από την άλλη, η κριτική δεν αφορά στην Αμερική εν γένει, αλλά στην "κακή" Αμερική, που την αντιπροσωπεύει ο λευκός Beam σε αντίθεση με την καλή Αμερική που την εκπροσωπεί ο Αφροαμερικανός Felix Leiter. Λέτε να πρόκειται για επανάληψη του διπόλου McCain vs Obama? Καθώς μάλιστα ο Felix Leiter είναι αυτός που παίρνει την προαγωγή αντικαθιστώντας τον προκάτοχό του! Τελικά, ο Bond στο τέλος διαβεβαιώνει την Μ ότι πάντοτε έκανε την δουλειά του, ας πούμε την προάσπιση των συμφερόντων της Αγγλίας και του βορειοατλαντισμού, ακόμη κι όταν φαινόταν ότι ήταν παρασυρμένος από τα αισθήματά του.

Αλλά τελικά αυτό είναι μάλλον το νόημα της ταινίας. Ότι υπάρχει ένα πραγματικό και υγιές συμφέρον της Αγγλίας, της Αμερικής και των βορειοατλαντικών θεσμών, το οποίο το εκπροσωπεί η νομιμότητα των good guys Bond και Leiter, και όχι οι κλίκες που συνεργάζονται με την ζοφερή οργάνωση Quantum. Θα ήμουν ακραίος αν έλεγα ότι το Quantum μου θυμίζει την κλίκα ιεράκων πολεμοκαπήλων που τριγύριζε τον Bush? Οπότε η Αγγλία γενικά και ο Bond ειδικά παρουσιάζονται ως οι νουνεχείς σύμβουλοι της αστερόεσσας υπερδύναμης, έναν ρόλο βέβαια που έχουμε συνηθίζει να τον παίζει μάλλον η Γαλλία, η Γερμανία και η Ε.Ε., και όχι βέβαια η Αγγλία του Blair και του Brown. (Γενικά η θέση της Αγγλίας και του Bond στην ταινία θυμίζει λίγο την πανευρωπαϊκή προσδοκία να εκλεγεί ο Obama αντί του McCain).

Για χάρη όμως των αγγλοσαξονικών ευαισθησιών, τον ρόλο του κακού θα τον παίξει εδώ ο Γάλλος. Εδώ ο Bond εγείρει κάπως αντιγαλλικά και αντι-οικολογικά αντανακλαστικά. Ή αν τον δούμε από την καλή πλευρά του, θα λέγαμε ότι θίγεται μια αντιπαραβολή μιας υποκριτικής οικολογίας (Dominic Green) προς μια ουσιαστική οικολογία (ο Bond που σώζει τον βολιβιανό λαό απ' την αφυδάτωση). Μπορούμε να το δούμε κι έτσι, τον Bond ως τον γνησιότερο οικολόγο, οπότε να τρίψουμε και πάλι τα μάτια μας! Πού ακούστηκε οικολόγος Bond, αυτός που τά 'κανε όλα λίμπα, αδιαφορώντας για τις συνέπειες. Ακόμη, όμως, και σ' αυτήν την περίπτωση, το τελικό θέαμα, ένας Bond να κάνει σμπαράλια ένα οικολογικό ξενοδοχείο βασισμένο στο υδρογόνο, μόνο αποτροπιασμό μπορεί να μου φέρει. Τελικά, τα αντανακλαστικά που καλλιεργεί η ταινία εναντίον των υποκριτικών οικολόγων μάλλον είναι δημαγωγικά και ερεισμένα στα κατώτερα ένστικτα των μποντομαζών.

Η κατάσκοπος που με παράτησε...

Ομολογώ ότι δεν ξέρω πώς να εξηγήσω όλο αυτό το συνονθύλευμα. Παραμένει το πολύ εξαιρετικό γεγονός της επιλογής της Βολιβίας, (για το οποίο δεν αρκεί ως εξήγηση ότι η δράση του ομωνύμου διηγήματος του Ian Fleming εκτυλίσσεται στην Κούβα) και το ότι οι κακοί είναι οι επίδοξοι ανατροπείς του ηγέτη της. Αν μπορεί κάποιος να διαφωτίσει αυτήν την επιλογή καλοδεχούμενος. Και με εντυπωσίασε ακόμη περισσότερο ο Amalric, που έπαιξε εξαιρετικά έναν πολύ θεατρινίστικο ελαφρώς παρανοϊκό κακό, κι οποίος δήλωσε, παρακαλώ πολύ, ότι έπλασε τον χαρακτήρα του bad guy έχοντας ως πρότυπο "το χαμόγελο του Tony Blair και την τρέλα του Nicholas Sarkozy"! Συνέχισε λέγοντας ότι αν υπάρχει ένας πραγματικός bad guy σήμερα αυτός είναι ο Sarkozy, που "είναι απλώς ένας καλύτερος θεατρίνος απ' την Segolene Royale και τίποτα παραπάνω". Πάντως, πραγματικά, η υποκρισία και ο θεατρινισμός του Dominic Green στην ταινία θυμίζει πολύ τα αντίστοιχα καμώματα πολιτικών τύπου Blair και Sarkozy. Άμα ήταν αυτός ο σκοπός του Amalric, πρέπει να ομολογήσω ότι τον πέτυχε!

Τέλος, είναι τρομερός ο συμβολισμός στην σκηνή που ο Green σκοτώνει την δύσμοιρη Strawberry Fields πνίγοντάς της στο πετρέλαιο. Προφανώς πρόκειται για ειρωνικό και παιγνιώδες remake του αντίστοιχου φόνου στον Χρυσοδάκτυλο που σκοτώνει την κοπέλα τυλίγοντάς της στον χρυσό, ώσπου να πάθει ασφυξία. Εδώ, αντιστοίχως η κοπέλα πνίγεται από τον μαύρο χρυσό! Οι πολιτικές προεκτάσεις (βλ. Ιράκ, Βενεζουέλα κ.τ.λ.) δικές σας!

Υπάρχει, λοιπόν, αυτός ο μετεωρισμός περί του πόσο ο αλα Craig Bond είναι ο good guy του 21ου αιώνα. Λέτε ότι έχουμε να κάνουμε τώρα με έναν Bond πολιτικά και οικολογικά ευαισθητοποιημένο, έναν Bond σχεδόν αντι-αμερικανό? (Μόνο να σκεφτεί κανείς ότι εδώ αντί για ορδές Ρώσων στρατιωτών, τον κυνηγάνε αντίστοιχες ορδές Αμερικανών!). Ένας Bond, λοιπόν, αιμορραγών, οικολόγος, κριτικός προς τις ΗΠΑ, ερωτικός, ανολοκλήρωτος! Οι συντηρητικοί λάτρεις του ήρωα μπορεί και να το θεωρήσουν και προδοσία ή ισοπέδωση και να νιώσουν την ανάγκη να αναφωνήσουν: "Σε ποιον κόσμο θα φέρουμε τα παιδιά μας, Γιώργο Τσαμτσίκα?". Ή μπορεί να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου του ευνουχισμού, που παρά τρίχα γλίτωσε ο Craig στο Casino Royale. Εμένα, πάντως, μ' αρέσει πολύ η αλλαγή, αυτός ο Bond που δεν φοβάται μην χάσει τον ανδρισμό του. Και θα του ευχηθώ κάθε καλή συνέχεια στο νέο δρόμο που άνοιξε. Και να βρει μια κοπελιά το παλληκάρι, άντε πολύ καιρό έχει μείνει μπακούρης!..

Eίναι όντως ο Tony Blair το πρότυπο του bad guy?